หลากลายเส้นเสียงสะท้อนทางเลียบริมเจ้าพระยา

ข้อมูลเบื้องต้น

“เป็นการประเมินเบื้องต้น เมื่อโครงการผ่านขั้นตอนการสำรวจศึกษาและออกแบบร่วมกับชุมชนแล้วจึงจะทราบงบค่าใช้จ่ายที่เป็นจริงอีกครั้ง”

ภาพตัวอย่างทางจักรยานและทางเดินริมน้ำ ที่ทางรัฐบาลใช้เป็นต้นแบบในการออกแบบทางเดินริมแม่น้ำเจ้าพระยา
Image : Skyscrapercity

ภาพรวมพื้นที่แผนแม่บทโดยสังเขป

เรียบเรียงโดย REALIST

– คลิกที่สี่เหลี่ยมด้านซ้ายบนของแผนที่เพื่อเปิด Side Bar เลือกดูชั้นข้อมูลสะพาน, เส้นทางโครงการ และเส้นทางรฟฟ.
– ด้านล่างสุดภายใน Side Bar Map สามารถคลิกเพื่อเปลี่ยน Map Background ได้
– แผนที่สามารถขยายได้เพื่อดูตำแหน่งโดยละเอียด

ทางเลียบเจ้าพระยา

ความคืบหน้าจากรัฐบาล

โดยรายการข้อกำหนดหรือทีโออาร์มีสาระสำคัญดังนี้กำหนดหน้าที่ของที่ปรึกษาเป็น 4 ส่วน คือ
– จัดทำแผนแม่บทการพัฒนาพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยาระยะทาง 57 กม.
– ออกแบบรายละเอียดด้านวิศวกรรมและสถาปัตยกรรม รวมทั้งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมระยะนำร่องเป็นระยะทาง 14 กม. จากสะพานพระราม 7 ถึง สะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้า
– ดำเนินการด้านประชาสัมพันธ์และสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชน
– รายงานผลการดำเนินงานต่อคณะกรรมการ และสาธารณะ ซึ่งขอบเขตงานทั้งหมดนี้ที่ปรึกษาต้องทำให้แล้วเสร็จภายใน 210 วัน (7 เดือน)

นอกจากนั้นทีโออาร์ยังระบุสารสำคัญอื่นๆอีกดังนี้

กรอบแนวคิด – ต้องกำหนดให้มีช่องทางสำหรับจักรยานและทางเดินเท้าเป็นหลัก จะจัดให้มีลานสันทนาการ ศาลาพักผ่อนริมแม่น้ำ สวนสาธารณะและสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ พื้นที่บริการ ลานจอดรถจักรยานลานกิจกรรมให้สอดคล้องและสัมพันธ์กับสภาพพื้นที่แต่ละพื้นที่ ทั้งนี้การออกแบบต้องคำนึงถึงความสวยงามด้านสถาปัตยกรรม และศิลปวัฒนธรรมของไทยเป็นหลัก ควบคู่ไปกับการพิจารณาด้านประโยชน์ใช้สอยที่คุ้มค่า อำนวยความสะดวกแก่สาธารณะ นักท่องเที่ยว ประชาชนและคนพิการ ส่งเสริมการท่องเที่ยวริมแม่น้ำเจ้าพระยา เสริมภาพลักษณ์แก่กรุงเทพมหานคร

เป้าหมายการดำเนินโครงการ
ตามกรอบระยะเวลา 7 เดือน ปี 59

Image : www.buildernews.in.th 4 เม.ย. 59

PRESENTATION

Youtube : ThaiPBS เผยแพร่เมื่อ 30 มี.ค. 2016

Youtube : Friends of River เผยแพร่เมื่อ 20 ม.ค. 2016

 .
.
.

เสียงสะท้อนชี้ให้ทบทวนการพัฒนาพื้นที่ริมน้ำ

.
.

1. ภาคีพัฒนาพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา

ภาคีพัฒนาพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา ซึ่งเป็นการรวมตัวกันของสถาบันภาคการศึกษาด้านการผังเมือง ประกอบด้วย ผังเมืองจุฬาฯ
ผังเมืองธรรมศาสตร์ ผังเมืองเกษตรศาสตร์ ผังเมืองศิลปากร และเครือข่ายสถาปนิก นักสิ่งแวดล้อมและชุมชน ได้แก่ มูลนิธิโลกสีเขียว
สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์ สมาคมอิโคโมสไทย เครือข่ายศิลปวัฒนธรรมริมน้ำเจ้าพระยา ศูนย์ข้อมูลประวัติศาสตร์ธนบุรี
และเครือข่ายภาคประชาชนผู้ได้รับผลกระทบจากโครงการฯ เสนอต่อรัฐบาลให้ทบทวนโครงการพัฒนาริมน้ำระยะแรก

โดยสรุปผลการพิจารณาข้อดีและข้อเสียดังนี้ 

ข้อดี

1. การเพิ่มพื้นที่สำหรับการพักผ่อนหย่อนใจริมแม่น้ำเจ้าพระยา โดยการก่อสร้างทางเท้ากว้าง 7 เมตร ตลอดทาง 7 กิโลเมตร เลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา และลานกิจกรรมซึ่งเป็นที่โล่งที่มีทัศนียภาพงดงามและจะช่วยแก้ไขปัญหาการขาดแคลนพื้นที่สาธารณะสำหรับการพักผ่อนหย่อนใจในเขตบางซื่อ เขตดุสิต และเขตบางพลัดของกรุงเทพฯ

2. การเพิ่มเส้นทางการสัญจรทางเท้าและทางจักรยานโดยการก่อสร้างทางเท้ากว้าง 7 เมตรและทางจักรยานกว้าง 7 เมตร เป็นระยะทาง7 กิโลเมตร เลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา จะเพิ่มทางเลือกของการสัญจรที่มีความสะดวก ปลอดภัย และไม่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงให้แก่ประชาชนที่อาศัยอยู่ในชุมชนใกล้เคียงและประชาชที่เดินทางเข้า-ออก.ระหว่างเขตชั้นในและเขตชั้นนอกของกรุงเทพฯและนนทบุรี

3. การแก้ปัญหาการบุกรุกพื้นที่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา โดยการก่อสร้างทางเลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา จะรื้อถอนอาคารและสิ่งก่อสร้างที่บุกรุกและจะช่วยป้องกันการบุกรุกพื้นที่ริมฝั่งแม่นน้ำเจ้าพระยาที่จะเกิดขึ้นต่อไป
.
.

ข้อเสีย

1. การเกิดผลกระทบต่อชุมชนริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา โดยการก่อสร้างทางเลียบ 2 ฝั่ง.แม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งมีระดับถนน +2.8 เมตร และระดับสันพนังป้องกันน้ำท่วม+3.25 เมตร จะบดบังช่องเปิด หรือประตูและหน้าต่างของอาคารและพื้นที่ว่างสาธารณะชุมชน ตลอดแนวทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งมีระดับพื้นดินโดยเฉลี่ยประมาณ +1 เมตร

2. การกีดขวางการไหลของน้ำเจ้าพระยาและผลต่อปัญหาอุทกภัยในพื้นที่ตอนบนโดยที่โครงส้รางของทางเลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งมีความกว้างด้านละ 19.5 เมตร จะลดทอนความสามารถในการระบายน้ำของแม่น้ำเจ้าพระยา และเป็นผลให้เกิดปัญหาอุทกภัยที่เพิ่มมากขึ้นในเขตกรุงเทพฯตอนบนและจังหวัดนนทบุรี

3. การปรับแปลงเป็นถนนเพื่อการสัญจรทางรถยนต์ โดยที่ทางเลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยามีการออกแบบให้มีทางจักรยานกว้าง 7 เมตร ทางเท้ากว้าง 7 เมตร และ ส่วนที่มีลักษณะคล้ายเกาะกลางถนน กว้าง 3 เมตร เป็นการออกแบบที่แฝงเจตนารมณ์ของการปรับเปลี่ยนเป็นถนนเพื่อการสัญจรทางรถยนต์ขนาด 4 ช่องจราจร ต่อไปในอนาคต การปรับเปลี่ยนดังกล่าวจะส่งผลกระทบต่อชุมชน ตลอดจนอาคารและสิ่งก่อสร้างตลอดแนวทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยาในอนาคต

4. การสิ้นเปลืองงบประมาณการพัฒนาด้านการคมนาคมขนส่งของกรุงเทพมหานคร โดยทางเลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาจะมีแนวขนานกับสายทางระบบขนส่งมวลชนทางรางสายสีน้ำเงิน (ท่าพระ-บางซื่อ) ซึ่งอยู่ในระหว่าการก่อสร้าง และสายทางระบบขนส่งมวลชนทางรางสายสีม่วง (เตาปูน-ราษฏร์บูรณะ) ซึ่งอยู่ในแผนการก่อสร้างระยะต่อไป ทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยาจึงมีแนวทางที่ซ้ำซ้อนและไม่สามารถใช้เป็นระบบเสริม (Feeder System) ให้แก่ระบบขนส่งมวลชนทางรางดังกล่าว

5. การสิ้นเปลืองบุคลากรและงบประมาณในการดูแลและบำรุงรักษาโดยที่ทางเลียบ 2 ฝั่ง แม่น้ำเจ้าพระยามีพนังป้องกันน้ำท่วมสูง+ 3.25 เมตร ปิดกั้นการเข้าถึงและการมองเห็นจากชุมชนตลาดแนวทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยาดังกล่าว จึงอาจเป็นแหล่งอาชญากรรม การซื้อ-ขายยาเสพติด การอยู่อาศัยของผู้ไร้บ้าน การแข่งจักรยานยนต์ ฯลฯ ซึ่งทำให้บุคลากรและงบประมาณในการดูแลและบำรุงรักษาเป็นอย่างมาก

6. การสูญเสียทัศนียภาพการตั้งถิ่นฐานและชุนริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาโดยที่ทางเลียบ 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาแม่น้ำเจ้าพระยาจะบดบังทัศนียภาพการตั้งถิ่นฐานซึ่งประกอบด้วยวัง วัด และชุมชนที่ตั้งเรียงรายตลอดแนว 2 ฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา จึงเป็นการสูญเสียรูปแบบการตั้งถิ่นฐานซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของกรุงเทพมหานครที่ได้มีการสืบทอดมาอย่างยาวนาน

.
.
.

เหตุผลในการคัดค้านรูปแบบของโครงการ

ถึงแม้ว่าทางภาคีพัฒนาริมพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา มีความยินดีที่คณะรัฐมนตรีชุดปัจจุบันให้ความสำคัญกับการพัฒนาพื้นที่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นพื้นที่สาธารณะของกรุงเทพฯ โดยภาคีพัฒนาริมพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา ขอแสดงความคัดค้านรูปแบบของโครงการฯ เนื่องด้วย

.

1. มีโครงสร้างขนาดความกว้างถึง19.50 เมตร และเป็นพื้นที่ดาดแข็ง
ขนาดใหญ่ จะสร้างให้เกิดผลกระทบด้านลบต่อสิ่งแวดล้อม
นิเวศวิทยา อุทกศาสตร์ของแม่น้ำเจ้าพระยา รวมทั้งภูมิทัศน์วัฒน-
ธรรมของพื้นที่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาอย่างแน่นอน และไม่สามารถ
หวนคืนได้

2. มีรูปแบบมาตรฐานเป็นรูปแบบเดียวตลอดความยาวสองฝั่งแม่น้ำ
ในบริเวณที่จะทำการก่อสร้างทั้งหมด14.00กิโลเมตร ขาดความ
เชื่อมโยงต่อภูมิสัณฐานของตลิ่ง โครงข่ายการสัญจรของเมือง
รวมทั้งรูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดินของพื้นที่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้า-
พระยาที่มีความหลากหลายโดยเฉพาะบางบริเวณเป็นวัดและ
ชุมชนเก่าที่มีเอกลักษณ์

3. ขาดการศึกษาผลกระทบด้านต่างๆ และการวิเคราะห์งบประมาณ
อย่างเหมาะสม

4. ขาดกระบวนการสำรวจความคิดเห็นการมีส่วนร่วมของประชาชน และการสร้างความเข้าใจต่อสาธารณะที่จะนำไปสู่การสร้างข้อเสนอรูปแบบของโครงการฯที่สอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้ทั้งในระดับพื้นที่โดยรอบและในระดับเมืองอย่างแท้จริง ที่จะสามารถสร้างความหวงแหนและเป็นเจ้าของพื้นที่สาธารณะริมน้ำของโครงการฯ นี้ในระยะยาวได้

ภาคีพัฒนาพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยาจึงได้เสนอให้รัฐบาลทบทวนรายละเอียดโครงการฯ โดยเฉพาะเรื่องรูปแบบอย่างละเอียดรอบคอบ รวมทั้งกำหนดกระบวนการทำงาน ตลอดจนการศึกษาผลกระทบของโครงการฯ ในด้านต่างๆ อย่างชัดเจนทั้งก่อนและระหว่างการทำแบบ

.
.
.

ทางภาคีพัฒนาพื้นที่ริมน้ำทำข้อเสนอแนะ

ทางภาคีพัฒนาพื้นที่ริมน้ำทำข้อเสนอแนะเชิงหลักการด้านผังเมืองของการออกแบบพื้นที่สาธารณะริมน้ำ

Info&Images : ภาคีพัฒนาริมพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา
.
.
.

2.Friends of The River

หากการสร้างพื้นที่สาธารณะริมน้ำ ไม่สอดคล้องกับบริบทของเมือง ทั้งในด้านขนาดและการรองรับกิจกรรมประชาชน อาจก่อให้เกิดการใช้งานพื้นที่ไม่เหมาะสม ซึ่งนำไปสู่การทำลายภูมิทัศน์และการลดคุณค่าพื้นที่ริมน้ำเจ้าพระยา รวมทั้งวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชุมชน ความเชื่อมโยงที่จะใช้ประโยชน์และกลมกลืนกับวิถีชีวิตริมน้ำเช่นเดิม ทางเดินและทางจักรยานสาธารณะสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยานั้น ผ่านบริบทของเมืองที่มีความหลากหลาย ควรคำนึงถึงความต้องการของผู้อาศัยที่อยู่ในพื้นที่ ทั้งผู้ใช้งานด้วยกระบวนการการมีส่วนร่วม เพื่อหาแนวทางการออกแบบที่เหมาะสมและเป็นที่ยอมรับจากทุกฝ่าย

.
.
.

Sketchs for the River Challenge

ทางกลุ่ม Friends of the River ได้มีการจัดกิจกรรม Sketchs for the River Challenge ซึ่งแฟนเพจจะเข้าร่วมสนุกได้โดยการส่งต่อคำท้าไปยังคนรอบข้าง “อย่างน้อย 3 คน” ให้ร่วมส่ง “แบบร่างแนวคิด” ในการพัฒนาพื้นที่สาธารณะริมแม่นำ้เจ้าพระยาในฝัน ภายใน 7 วัน แล้ว hashtag มาที่ ‪#‎friendsofriverchallenge‬ และทาง Realist ได้มีการรวบรวมตัวอย่างผลงานของผู้เข้าร่วมกิจกรรมมาให้ได้รับชมกัน
.
.
.

ผลงานคุณ Yossapon Boonsom

.
..

ผลงานคุณ Aom Arch

.
.

ผลงานคุณ Korkiat Kittisoponpong

2. การเสริม activities ที่เป็นงานศิลปะให้แทรกซึมไปในแต่ละชุมชน เช่น การจัดดนตรีขนาดย่อม / มีประติมากรรมกระจายอยู่ตามทาง / บางส่วนอาจจะเป็นชั้นหนังสือ / หรือแม้กระทั่ง landform เองก็สามารถเป็นพื้นที่ที่กระตุ้นให้คนที่มาใช้พื้นที่เกิดการเรียนรู้อะไรบางอย่างได้ / etc. โดยใช้การออกแบบที่สอดคล้องกับบริบทและดีไซน์ของ ข้อ 1. 

3. การพยายามทำให้คนอยากมาใช้พื้นที่ ก็ควรที่จะต้องคำนึงเรื่องสภาพแวดล้อมโดยเฉพาะ เรื่องแดดและความร้อนที่จะเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้คนไม่อยากออกมาใช้พื้นที่ภายนอก แต่เนื่องจากการเป็นพื้นที่ริมน้ำมีข้อดีในเรื่องอุณหภูมิที่ค่อนข้างเย็นถ้าเราสามารถจัดการเรื่องแดดได้ จึงคิดว่าควรจะหาที่กำบังที่เหมาะสมกับแต่ละจุด โดยยังอนุญาตให้แสงสามารถส่งผ่านไปถึงผืนน้ำด้านล่างได้บ้าง เช่น
– จุดที่พื้นที่มีความคงทนถาวรมากๆ ก็สามารถเลือกต้นไม้ใหญ่มาปลูกเพื่อให้ร่มเงา
– บางจุดที่เป็นพื้นที่ชั่วคราวก็อาจจะใช้เป็นร่มที่พับเก็บหรือเคลื่อนย้ายได้ตามการใช้งาน
– การใช้โครงสร้างเบาที่ค่อนข้างถาวร เช่น membrane ไปในพื้นที่กึ่งถาวรบางส่วน เช่น ออกแบบไปพร้อมกับโป๊ะ เป็นต้น
.
.

ผลงานคุณ Pocco Kobkongsanti

.
.

ผลงานคุณ Jun Jun Sekino

.
.

ผลงานคุณ Varudh Varavarn

Info & Images : Friends of River

3. Change.org

เป็นการออกแคมเปญร่วมกันรณรงค์ในสื่อสังคมออนไลน์ เพื่อยับยั้งการสร้างทางเลียบแม่น้ำเจ้าพระยา 14 กม.

7 เหตุผลที่เราขอให้มีการยกเลิกโครงการดังกล่าว มีดังนี้

1. เป็นโครงการที่จัดทำอย่างเร่งด่วน
ขาดการพิจารณาศึกษาอย่างรอบด้านโดยผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องเช่น ด้านชลศาสตร์ ด้านประวัติศาสตร์ ด้านภูมิทัศน์ ด้านนิเวศน์วิทยาด้านผังเมือง และด้านสถาปัตยกรรมอีกทั้งยังขาดกระบวนการการมีส่วนร่วมของประชาชนทั้งๆที่แม่น้ำเจ้าพระยา คือพื้นที่สาธารณะของคนทั้งชาติ

2. ด้านชลศาสตร์และอุทกศาสตร์
ส่งผลให้ลำน้ำมีขนาดแคบลง 15-20%ทำให้กระแสน้ำไหลเร็วขึ้นเพิ่มความเสียงในการกัดเซาะตลิ่งและน้ำยกตัวสูงขึ้นในฤดูน้ำหลาก

3. ด้านระบบนิเวศ
เกิดปัญหาน้ำเน่าเสียและเป็นที่สะสมขยะใต้ทางเดินริมน้ำส่งผลให้คุณภาพน้ำแย่ลง

4. ทำลายการเชื่อมต่อระหว่างคนกับแม่น้ำชุมชนริมน้ำ
เกิดผลกระทบเรื่องความปลอดภัยและเพิ่มจุดเสี่ยงของปัญหาด้านอาชญากรรม และแหล่งมั่วสุม

5. ด้านผังเมือง
รูปแบบเดียวตลอด 14 กม.ของโครงการไม่สอดคล้องกับความหลากหลายของการใช้ที่ดินไม่สอดคล้องกับโครงข่ายคมนาคมและการเชื่อมต่อในพื้นที่ทั้งในปัจจุบันและอนาคต

6. ด้านภูมิทัศน์
เป็นการสร้างสิ่งแปลกปลอมในลำน้ำทำลายทัศนียภาพสองฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยาและบดบังสถาปัตยกรรมที่สำคัญ เช่น วัดและวังส่งผลต่ออุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของไทยที่มีภูมิทัศน์ของแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเอกลักษณ์สำคัญ

7. ความไม่โปร่งใสของการใช้เงินงบประมาณ
14,000 ล้านบาทที่ยังขาดความชัดเจนนำไปสู่การสร้างโครงการขนาดใหญ่เกินความจำเป็นสำหรับทางจักรยานและทางเดินริมน้ำควรแล้วหรือที่จะนำเงินดังกล่าวมาทำลายแม่น้ำเจ้าพระยาอันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของประเทศ

งานเสวนาครั้งล่าสุด

งานเสวนาที่ผ่านมา